Salah Qasr, Salah Jamu’a, và Salah Qadha

Không ít người Muslim vẫn còn chưa hiểu rõ thế nào là Salah Qasr, thế nào là Salah Jamu’a và thế nào là Salah Qadha. 

Do chưa hiểu rõ nên nhiều đạo hữu Muslim gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng và thực hành. 

Nhằm giúp quí đạo hữu Muslim hiểu được rõ ràng hơn về các hình thức Salah này cũng như để có thể áp dụng và thực hành cho đúng với các giáo luật của chúng, xin gửi đến quí đạo hữu Muslim bài tóm lược liên quan đến ba hình thức Salah này. 

Cầu xin Allah hướng dẫn và soi sáng cho tất cả chúng ta trên con đường trở về với Ngài. 

Cầu xin Allah ban phúc cho bài viết này thành nguồn tài liệu hướng dẫn hiệu quả cho những người Muslim muốn hoàn thành nghĩa vụ tôn giáo một cách tốt đẹp và đúng đắn.

Salah Qasr

Các khái niệm liên quan:

- Qasr có nghĩa là rút ngắn. Musafir có nghĩa là lữ khách, người đi đường xa, trái nghĩa với Musafir là Muqim có nghĩa là người đang ở tại nơi thường trú.

- Salah Qasr là một thuật ngữ để gọi hình thức Salah rút ngắn hay giảm bớt số lượng Rak’ah thành 2 Rak’ah dành cho Musafir.

- Hình thức Qasr này chỉ áp dụng đối với các lễ nguyện Salah gồm bốn Rak’ah, đó là Zhuhr, Asr và I-sha’.

- Salah Qasr chỉ dành cho Musafir tức lữ khách, người đi đường xa, vì vậy, người ta cũng thường gọi Salah Qasr là Salah Musafir.

Giáo luật.

Allah phán: {Khi các ngươi đi xa trên trái đất, các ngươi sẽ không bị tội cho việc các ngươi rút ngắn lễ nguyện Salah (từ bốn Rak’ah thành hai Rak’ah) vì sợ bị những kẻ vô đức tin có thể tấn công.}(Chương 4 – Annisa’, câu 101)

Đây là bằng chứng khẳng định rằng người Muslim được phép áp dụng hình thức Salah Qasr đối với Salah Zhurh, Asr và I-sha’ khi đang là người đi đường – Musafir, hoặc khi đang trong tình cảnh lo sợ cho bản thân gặp nguy hại bởi sự tấn công của kẻ thù.

- Tuy nhiên, theo Sunnah của Thiên Sứ Muhammadﷺ, việc một ngườiáp dụng hình thức Salah Qasr đối với các Salah gồm bốn Rak’ah như Zhurh, Asr và I-sha’ trong lúc đang là Musafir, là một hành động Mustahab (được khuyến khích, làm tốt bỏ). Bởi vì khi được hỏi về Salah Qasr, Thiên Sứ của Allah ﷺ nói: 

{Đó là Sadaqahcủa Allah ban cho các ngươi, vì vậy, các ngươi hãy nhận lấy Sadaqah của Ngài.} (Muslim)

Và trong một Hadith do Imam Ahmad ghi lại được học giả Al-Albani xác nhận là Hadith Sahih rằng Thiên Sứ của Allah nói:

{Quả thật, Allah rất yêu thích việc (một người) thực hiện theo sự giảm nhẹ của Ngài giống như Ngài ghét việc (ai đó) làm điều trái lệnh Ngài.}

Thiên Sứ của Allah và các Sahabah đều áp dụng hình thức Salah Qasr mỗi khi họ đi đường. Trong bộ Sahih Muslim có ghi lại rằng ông Ibnu ‘Umar nói: Tôi đã từng đi đường cùng Thiên Sứ ﷺ và Người luôn Salah theo hình thức Qasr cho đến khi Allah rút hồn Người; tôi cũng từng đi đường cùng Abu Bakar, ‘Umar, Uthman và họ luôn Salah theo hình Qasr cho đến cuối đời...

- Người Muslim cần biết rằng các học giả Islam đều đồng thuận về việcSalah Qasr là hình thức áp dụng cho người Musafir.Đây là kiến thức tất yếu mà mỗi tín đồ Muslim cần phải nắm rõ. Vì vậy, mỗi người Muslim khi là Musafir thì hãy Salah Zhuhr, Asr và ‘Isha theo hình thức Qasr, vì đó không phải mang tính chất được phép mà là một hành động noi theo Sunnah của Thiên Sứ và các Sahabah. Chính vì lẽ này, một số học giả Islam nói rằng việc thực hiện đủ bốn Rak’ah đối với Zhurh, Asr và ‘Isha khi đang là Musafir là Makruh, bằng chứng cho lời của họ là bởi vìThiên Sứﷺ cũng như tất cả Sahabah đều luôn áp dụng Salah Qasr mỗi khi đi đường.

Sau đây là những lưu ý liên quan đến thực hành Salah Qasr mà người Muslim cần biết:

1. Điều lưu ý thứ nhất: Khoảng cách từ nhà hay nơi thường trú tới điểm đến là bao xa mới được coi là đi đường xa, có nghĩa là một người rời khỏi nhà hoặc rời khỏi nơi thường trú để đi đến một điểm đến nào đó với quãng đường dài bao nhiêu mới được cho là người Musafir được phép áp dụng hình thức Salah Qasr?

Về vấn đề “khoảng cách bao xa” này, có nhiều luồng quan điểm khác nhau trong giới học giả. Nguyên nhân là do các Hadith đều không thể hiện rõ khoảng cách hay quãng đường dài một cách cụ thể và nhất quán. Có luồng quan điểm cho rằng quãng đường của lộ trình là một ngày đường đi bộ, có quan điểm là hai ngày đường đi bộ và có quan điểm là ba ngày đường đi bộ. Một số học giả thì cho rằngviệc xác định khoảng cách cho phép áp dụng Salah Qasr là dựa theo phong tục và tập quán của mọi người ở từng nơi, có nghĩa là nếu một người đi một quãng đường mà phong tục và tập quan của mọi người nơi đó gọi là hành trình thì người đó là Musafir; và đây là luồng quan điểm được Sheikh Islam Ibnu Taymiyah lựa chọn.Đại đa số học giả thì chọn cách làm của Ibnu Umar và Ibnu Abbas, chẳng hạn như Sheikh Bin Baz, Ibnu Uthaimeen và nhiều học giả đương đại khác, đó là khi rời nhà ra đi mà lộ trình khoảng tầm từ 80 km trở lên, ông Ibnu ‘Abbas và Ibnu ‘Umar sẽ rút ngắn Salah bốn Rak’ah thành hai Rak’ah và không nhịn chay.

2. Điều lưu ý thứ hai: Việc áp dụng hình thức Salah Qasr là đối với tất cả các loại hành trình “Safar” hay có giới hạn?

Về vấn đề này, các học giả đều thống nhất và đồng thuận rằng các loại hành trình mang mục đích hành đạo và thực hành tôn giáo như đi Hajj, Umrah, Jihad, thăm viếng người bệnh, anh em Muslim, ... được phép áp dụng hình thức Salah Qasr. Riêng đối với các loại hành trình mang mục đích khác, giới học giả có hai luồng quan điểm. Trường phái Maliki, Ash-Shafi’y và Hambaly nói rằngđược phép rút ngắn Salah bốn Rak’ah thành hai Rak’ah đối với các loại hành trình Mubah (được phép) như hành trình với mục đích kinh doanh mua bán, du lịch, ... còn đối với các loại hành trình mang mục đích Haram thì không được phép. Trường phái Hanafi thì nói rằng được phép Salah Qasr đối với tất cả các loại hành trình ngay cả đối với các loại hành trình mang mục đích Haram. Sheikh Islam Ibnu Taymiyah và nhiều học giả khác đã chọn luồn quang điểm của trường phái Hanafi trong vấn đề này.

Trong Ash-Sharh Al-Mumti’a của Sheikh Ibn Uthaimeen: “Imam Abu Hanifah, Sheikh Islam Ibn Taymiyah và một nhóm lớn các học giả nói rằng các loại hành trình mang mục đích Mubah (được phép) không phải là điều kiện của việc cho phép Qasr, mà một người có thể Qasr ngay cả đối với loại hành trình Haram. Họ nói: Qasr không phải là giảm nhẹ, vì Salah hai Rak’ah của một người Musafir không phải là chuyển từ bốn Rak'ah xuống hai Rak'ah, mà là trở về hai Rak'ah nguyên bản ban đầu. Giảm nhẹ là chuyển đổi từ nặng sang nhẹ nhưng đối với Salah Musafir là bắt buộc chỉ có hai Rak'ah ngay từ đầu, và theo đó, người Musafir trong loại hành trình Haram được phép Salah hai Rak'ah, và quan điểm này không nhất thiết phải là loại hành trình Mubah, và câu nói này là một câu nói có lập luận mạnh mẽ và hợp lý, bởi vì việc rút ngắn Salah là bắt buộc đối với người Musafir chứ không phải chuyển đổi từ bốn thành hai Rak'ah, như đã được chứng minh ở Sahih al-Bukhari và những bộ Hadith khác rằng bà ’A-ishah đã nói: “Salah đầu tiên được qui định là hai Rak'ah, sau đó, Thiên Sứ  của Allah di cư đến Madinah, (Allah) qui định tăng thêm cho Salah ở tại nơi thường trú và giữ nguyên hai Rak’ah đối với người Musafir.”Hadith này rõ ràng cho thấy hai Rak'ah của người Musafir là bắt buộc từ ban đầu chứ không mang  tính chất giảm nhẹ. Vì vậy, không có sự khác biệt giữa hành trình Haram và hành trình Muhab.”{alertError}

3. Điều lưu ý thứ ba: Salah Qasr có được phép đối với người đã có ý định tạm trú không?

- Nếu một người định tâm ở luôn tại điểm đến, có nghĩa là anh ta định cư ở nơi đó, anh ta không được Salah Qasr.

- Nếu một người định tâm ở lại điểm đến dưới bốn ngày, anh ta sẽ Salah theo hình thức Qasr.

- Nếu một người định tâm ở lại điểm đến nhiều hơn bốn ngày và biết rõ thời gian sẽ rời đi, anh ta Salah Qasr trong bốn ngày, ngày thứ năm trở đi Salah bình thường.

- Nếu một người định tâm ở lại điểm đến và không biết rõ thời gian rời đi hoặc vì công việc và không biết bao giờ công việc sẽ xong, thì được phép Salah Qasr cho đến khi trở về nhà,cho dù thời gian kéo dài bao lâu đi chăng nữa.

- Một số học giả không giới hạn vấn đề thời gian bốn ngày hoặc ít hơn hay nhiều hơn mà chỉ cần người Musafir không định tâm ở luôn (tức định cư luôn) ở điểm đến thì được phép Salah Qasr cho đến khi trở về nhà.

4. Điều lưu ý thứ tư: Khi nào người Musafir phải Salah đủ bốn Rak’ah?

Mặc dù là Musafir nhưngphải Salah đủ bốn Rak’ah trong bốn trường hợp sau đây:

Trường hợp thứ nhất: Khi người Musafir vào Salah theo sau Imam không phải là Musafir, vì Thiên Sứ ﷺđã nói: 

{Imam được dựng lên là để mọi người thực hành theo.}(Albukhari, Muslim)

Nói về việc người Musafir phải Salah đủ bốn Rak’ah khi Salah cùng với Imam của địa phương, ông Ibnu ‘Abbas khẳng định: “Đó chính là Sunnah của Abu Al-Qasim (tức Thiên Sứ của Allah ﷺ)”(Hadith doAhmad ghi lại, và Al-Albani xác minh là Sahih).

Trường hợp thứ hai: Khi người Musafir vào Salah cùng với Imam nhưng không biết Imam là Musafir hay là người của địa phương, chẳng hạn như đang ở sân bay, ở bến xe ...

Trường hợp thứ ba: Khi người Musafirsực nhớ ra là mình đã chưa thực hiện một Salah nào của khoảng thời gian khi đang ở nhà, chẳng hạn như một người trong lúc đang đi đường thì chợt nhớ ra là mình vẫn chưa Salah Zhuhr, lúc này, anh ta phải Salah bù lạivà phải thực hiện đầy đủ bốn Rak’ah; vì Thiên Sứ ﷺ nói:

{Ai ngủ lỡ Salah hoặc quên thì hãy Salah bù lại ngay khi (thức dậy) hoặc nhớ ra.}(Muslim)có nghĩa là Salah bù lại tương ứng với Salah đã quên hoặc bỏ lỡ.

Trường hợp thứ thư: Khi người Musafir định tâm Salah đủ bốnRak’ah rồi bị hư giữa chừng sau đó anh ta thực hiện lại thì phải thực hiện bốn Rak’ah. Ví dụ, một người Musafir trong lúc thực hiện Salah cùng với Imam địa phương thì Salah của anh ta bị hư, sau khi lấy Wudu’, anh ta phải Salah đủ bốn Rak’ah, bởi vì việc thực hiện lại là thực hiện lại của Salah bốn Rak’ah.

Salah Jamu’a

Các khái niệm liên quan:

 Salah Jamu’a là hình thức thực hiện hai Salah trong cùng một khung giờ của một trong hai. Và hình thức này chỉ áp dụng đối với Salah Zhuhr và Asr, hoặc đối với Maghrib và ‘I-sha.

Salah Jamu’a có hai dạng: Taqdi-m và Ta’khi-r.

1. Jamu’a Taqdi-m: Là thực hiện Salah Asr cùng với Salah Zhuhr trong khung giờ của Zhuhr, hoặc thực hiện Salah ‘I-sha cùng với Salah Mghrib trong khung giờ của Maghrib.

2, Jamu’a Ta’khi-r: Là thực hiện Salah Zhuhr cùng với Salah Asr trong khung giờ của Asr, hoặc thực hiện Salah Maghrib cùng với Salah ‘I-sha trong khung giờ của ‘I-sha.

Nói một cách nôm na: Taqdi-m có nghĩa là làm trước, còn  Ta’khi-r có nghĩa là làm sau.

Giáo luật

- Người Musafir được phép áp dụng hình thức Qasr như đã trình bày ở phần trên và cả hình thức Jamu’a này. Trong Sunan Abu Dawood và Tirmizdi, ông Mu’azdcho biết, trong trận chiến Tabuk,nếu Thiên Sứ ﷺ rời vị trí trước lúc mặt trời nghiêng bóng, Người thực hiện Salah Zhuhr cùng với Salah Asr trong giờ của Asr; và nếu Người khởi hành sau khi mặt trời đã nghiêng bóng, Người thực hiện Salah Asr cùng với Salah Zhuhr trong giờ của Zhuhr. Và Thiên Sứ của Allah cũng thực hiện tương tự đối với Salah Maghrib và ‘Isha.(Hadith được Al-Albani xác nhận Sahih).

- Người bị bệnh được phép Salah theo hình thức Jamu’a, bởi vì Ibnu ‘Abbas cho biết rằng Thiên Sứ ﷺ đã thực hiện Salah theo hình thức Jamu’a đối với Salah Zhuhr và ‘Asr; Maghrib và ‘Ishalúc Người ở Madinah mà lý do không phải vì sợ hãi cùng không phải vì mưa, và có đường truyền ghi rằng không phải vì sợ hãi cũng không vì đang đi đường.Và trong một Hadith khác,Thiên Sứ ﷺ đã từng ra lệnh cho phụ nữ bị rong kinh thực hiện Salah theo hình thức Jamu’avì rong kinh là một bệnh lý. Có người hỏi ông Ibnu ‘Abbastại sao Thiên Sứ ﷺ cho phép như vậy thì ông nói rằngđể không gây khó khăn cho tín đồ của Người.

Ngoài các lý do đi đường, bệnh tật, thì người Muslim được phép áp dụng Salah Jamu’a đối với những trường hợp sau:

1- Khi có mưa lớn kéo dài gây khó khăn nếu rời khỏi nhà.

2- Đường đến Masjid khó khăn do lầy lội, nước cống ngập...

3- Khí hậu thay đổi bất thường, có gió mạnh kèm theo lạnh buốt, hoặc những lý do khác tương tự gây khó khăn cho việc rời khỏi nhà.

*Một điểm cần lưu ý liên quan đến Salah Qasr và Salah Jamu’a:Chỉ người Musafir mới được phép Salah theo cả hai hình thức Qasr và Jamu’a. Còn người không phải Musafir không được phép Salah theo hình Qasr, chỉ được phép Salah theo hình thức Jamu’a nếu có lý do như đã được trình bày.

Salah Qadha

Các khái niệm liên quan

- Qadha có nghĩa là thực hiện lại hoặc bù lại những gì đã bỏ lỡ.

- Và trong giáo luật thực hành, Salah Qadha là một thuật ngữ dùng để gọi hình thức Salah bù lại cho những Salah đã không thực hiện do ngủ quên hoặc một lý do nào đó.

Giáo luật

- Khi ngủ say bỏ lỡ Salah hoặc do quên thì người Muslim phải thực hiện bù lại khi nhớ ra, bởi vì Thiên Sứ của Allah đã nói: 

“Ai quên Salah thì hãy thực hiện lại khi nhớ ra, bởi không có hình thức xóa tội nào cho nó ngoại trừ điều đó.”(Albukhari, Muslim).

Còn trong lời dẫn của Muslim: 

“Ai quên Salah hoặc ngủ bỏ lỡ Salah thì hình thức xóa tội cho điều đó là Salah bù lại khi nhớ ra.”

- Người Muslim không được phép bỏ lỡ Salah, tuy nhiên, nếu đã bỏ lỡ Salah khỏi giờ giấc qui định do ngủ say hoặc quên thì sự bỏ lỡ đó sẽ không bị bắt tội; còn nếu việc bỏ lỡ Salah khỏi giờ giấc qui định một cách cố ý thì hành động bỏ lỡ đó sẽ bị Allah bắt tội.

- Việc bỏ lỡ Salah một cách cố tình, ngoài việc Tawbah (sám hối) với Allah cho hành động bỏ lỡ đó, người Muslimphải thực hiện bù lại Salah đã bỏ lỡ, bởi vì các Salah bị bỏ lỡ được coi là món nợ của người bề tôi đối với Allah.Thiên Sứ của Allah nói:

“Hãy trả lại món nợ cho Allah, bởi vì Ngài đáng được trả nợ.” (Albukhari)

Đến đây là kết thúc bài tóm lược liên quan đến ba hình thức Salah Qasr, Jamu’a và Qadha. Mong rằng quí đạo hữu Muslim có thể tìm thấy điều hữu ích từ tài liệu nhỏ này dưới sự ưng thuận của Allah. Cầu xin Allah hướng dẫn và ban phúc lành! 

Xem video:  Salah Qasr, Salah Jamu’a, và Salah Qadha